Unsound Festival 2011

Kraków, 9-16 października

Unsound Festival 2011 - Kraków, 9-16 października 1

Od czterech jesieni niemal codziennie budzę się i oddycham krakowskim powietrzem. Krajobraz miasta, na którym porozrzucany jest bezlik lokacji, przyjemnie znajomy i zapewne w znaczący sposób zmienia to moje festiwalowe (prze)życie. Dość długo zastanawiałem się nad forma tej relacji i zamiast zwyczajowego opisu dzień po dniu, wydarzenie po wydarzeniu, które mogliście czytać w wersji niemal *niezal codziennie* i obszerną relację na Popupmusic, postanowiłem trochę zamieszać w czasoprzestrzeni.

Poprzednia edycja Unsoundu skupiała się na tematyce horroru – w stany lękowe próbowali wprawiać Demdike Stare, Monno czy Daniel Bjarnasson, a bliżej mi nieznany reżyser Bateman na zawsze zdefiniował pojęcie obłąkania w epickim obrazie „Headless Eyes”. Po sukcesie tamtej edycji, organizatorzy ponownie zdecydowali się, by Unsoundem rządził kolejny motyw przewodni. W tym roku strachy i lęki ustąpiły miejsca szokowi przyszłości.

Temat festiwalu – „szok przyszłości” został zdefiniowany przez Alvina Tofflera w książce z 1970 roku o tym samym tytule. Amerykański futurolog, znany również z pozycji „Third Wave”, zaskakująco trafnie opisał wpływ gwałtownego rozwoju przemysłu oraz technologii na życie jednostki, społeczeństwa czy teraz już globalnej wioski. Trafnie antycypował nadmiar przeładowania informacji, problemy adaptacyjne z coraz szybszym trybem życia czy zmieniające się relacje międzyludzkie.

41 lat później Simon Reynolds napisze książkę „Retromania” zastanawiając się nad uzależnieniem kultury od swej przeszłości i przyszłością po tym, jak już wyczerpie się potencjał do recyklingu. Bardziej niepesymistycznie nastawiony do przyszłości jest jeden z pionierów elektroniki – Morton Subotnick, który wykonał porywającą wersję klasycznego „Silver Apples Of The Moon”. Zabrał nas w podróż w czasie do 1967 roku, w uniwersum wypełnione abstrakcyjnymi, zagadkowymi dysonansami, jakby chciał ruszyć z posad całą ziemską kulę. Niesamowite, że ząb czasu nie nadszarpał ponadczasowości i aktualności dzieła. W dyskusji z Andym Battaglią w Bunkrze Sztuki, okazał się równie znamienitym rozmówcą. Zwracał uwagę na jednowymiarowe spojrzenie Alvina Tofflera na przyszłość, posiłkując się gwiazdami próbował uchwycić związki tego co było, jest i dopiero nastąpi. Niemal 80-letni Morton, który przeżył całą rewolucję technologiczną i powstanie miliarda gatunków muzycznych, jest spokojny o przyszłość – w relatywnie tak krótkim czasie, bo jak na pół wieku, wydarzyło się tyle, że kolejne (r)ewolucje są nieuniknione.

Wizję syntezatorowej muzyki, mocno zakorzenionej w futuryzmie, z początku lat 80. zaprezentował John Foxx. Niegdyś lider i wokalista Ultravox, z towarzyszeniem The Maths zagrał przekrojowy set – od „Metamatic” do „Interplay”. John żarliwie angażował się emocjonalnie w kolejne utwory i w żadnym momencie nie brzmiało to karykaturalnie, a jedynie wzmagało przekaz wycyzelowanych zimnoromantycznych, po prostu bardzo dobrych utworów. Mniej przebojowości można było spodziewać się przy okazji koncertu duetu – Chris & Cosey. Muzycy znani z Throbbing Gristle wciągnęli zgromadzonych w Muzeum Inżynierii Miejskiej w szaloną jazdę stozłomką (czyt. tramwajem 105N) nie zwalniając ani o kilometr przed ciasnymi wirażami w okolicy Plant. Nieustanne, monotonne, mocne bity Chris przecinał laserową syntezatorową matematyką i falami postindustrialnego hałasu, a Cosey lawirowała między przeszkadzajkami a śpiewem na pograniczu melorecytacji.

Nie tylko słuchaliśmy wizji przyszłości z dalekiej przeszłości, ale mogliśmy obserwować skrajnie różne adaptacje historycznych wycinków muzyki. Pierwszorzędną wersję albumu Herbiego Hancocka „Future Shock” zaprezentował duet Macio Moretti i Piotr Zabrodzki, czyli LXMP. Uwijali się w dialogach między Korgiem MS-20, Macio-perkusją i zrobociałymi wokalami. Swobodnie przechodzili między potężnymi synth-funkującymi motywami, a luźnymi improwizacjami. Złotymi medalistami z Atlanty trzeba chyba się urodzić. Pod koniec, na wzór OFF-owego crowd surfingu na koncercie Paristetris, tym razem zamaskowana para w intencjonalnie nieudolny sposób wykonywała taniec typu breakdance. Zdecydowanie mniej zabawnie wypadli Ricardo Villalobos,Max Loderbauer i ich interpretacje katalogu ECM z pomocą norweskiego pianisty Christiana Wallumrøda. Przed festiwalem dwukrotnie próbowałem przekonać się do płyty „Re:ECM”. Bezskutecznie. Myśl, że mury kościoła św. Katarzyny wpłyną w zbawienny sposób na ten projekt, okazała się zbyt optymistyczna. Nieokiełznany elektroniczny chaos, generowany przez chilijsko-niemiecki duet nie niósł ze sobą żadnej treści, co gorsza, nie słyszałem porozumienia, nawiązania dialogu z pianistą. To że coś wygląda na niezwykłe, awangardowe, nie oznacza, że jest z definicji wartościowe. Wolałbym już usłyszeć Christiana Wallumrøda solo. Znacznie przystępniej zabrzmieli rodacy nieszczęśnika obsługującego biało-czarne klawisze, czyli Deaf Center. Duet na fortepian i wiolonczelę (wymiennie z giatrą) prezentuje muzykę stworzoną do takich przestrzeni jak kościół na Kazimierzu. Kontemplacyjnie. Wbił mi się w pamięć niebiański moment na koniec koncertu, kiedy po hałaśliwej gitarowej kulminacji Erika Skodvina, wszedł Otto Totland z kojącą fortepianową melodią.

Uwielbiam Unsound za eksplorowane przestrzenie. W przeciwieństwie do festiwali wakacyjnych, nie mamy do czynienia ze sztucznym tworem postawionym na peryferiach miasta, otwartymi scenami i dusznymi namiotami. Miejsce koncertu potrafi w ogromnym stopniu zintensyfikować wrażenia. Posiłkując się najbardziej oczywistym przykładem – kościół św. Katarzyny i synagoga Tempel, same z siebie potęgują doznania artystów poruszających się w ambientowej stylistyce. Unsound to także socjalistyczno-industrialne przestrzenie Łaźni Nowej, najczęściej używane podczas festiwalu podziemia Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha oraz tuzin innych równie urokliwych miejsc. Głębokie zakorzenienie festiwalu w krajobrazie miasta niesie ze sobą wszystkie możliwe przyjemności – błądzenie po krakowskich uliczkach przy pierwszych październikowych chłodach, możliwość zahaczenia o ulubione kawiarnie bądź knajpki w drodze między kolejnymi wydarzeniami, walkę ze snem w autobusie nocnym 601.

Naturalnym soundtrackiem do powrotów po festiwalowym dniu, tłusto po północy, mogłaby być muzyka HTRK i Holy Other. Ewokowała obrazy późnonocnych spacerów po opustoszałych ulicach obrzeży miast, przez mocne pociągnięcia gęstej czarno-białej farby. Oczywiście, że środowisko z którego pochodzą jest skrajnie różne, ale zarówno wywodzący się z post-punkowych jak i nowoczesnych garaży, artyści zawarli porozumienie ponad podziałami, wśród szarych wizualizacji. „Touch” i „Synthetik” przez długi czas gościło na playliście mentalnego foobara. Tak jak najwidoczniej nie doceniłem potencjału twórców „Work, Work, Work”, tak nieprzyjemnie zawiodłem się zespołem, który polubiłem za „One Nation”. Ostrzyłem sobie zęby na występ Hype Williams, miałem nadzieję, że odbiję sobie opuszczony offowy koncert. Rozumiem napierdalające stroboskopy, opary dymu i biegającego faceta na bieżni. Szkoda, że najbardziej ucierpiała muzyka, która brzmiała, niestety jak odrzuty z, i tak, kontrowersyjnego „One Nation”. W przypadku tak specyficznych projektów, łatwo o przekroczenie tej transparentnej granicy. O dziwo, lepiej zabrzmiała polska Niwea. Ocena Znajomych: 1.20/5 z 10 ocen, trochę nie ogarniam wszechobecnych środowiskowych hejtów. Wojciech Bąkowski rzucił na wstępie do publiczności siedzącej na podłodze: „Proszę wstać i zamknąć drzwi”. Trudno traktować ten projekt inaczej, niż abstrakcyjny performerski twór i wydaje mi się że są w tym dobitni. Od jedzenia kamieni, o smaku zębów, nie ucierpiał Napszykłat. Występując z iconAclassem zaprezentowali kawał potężnego abstrakcyjnego, instrumentalnego hip-hopu pogrążonego w szumach, hałasach, sprzężeniach i zgrzytach. Ich procent fajności wznosił się na wysokości. Fani poznaniaków odnajdą w tej relacji kilka bezwstydnych zapożyczeń z ich lirycznej twórczości. Jeszcze bardziej radykalny był William Bennett, znany z działalności w bezkompromisowym eksperymentatorskim Whitehouse. W rozmowie z Kiranem Sande opowiadał o wiecznym dążeniu do redukcji i magii, którą tak jak muzykę, uważa za robienie czegoś, co wydawało się dotąd niemożliwe. Podczas Unsoundu występował pod szyldem Cut Hands i zaprezentował materiał ze swojej płyty „Afro Noise 1” (tytuł albumu doskonale oddaje jego zawartość). Ogniste przedwieczne rytuały voodoo i spacery po zakrwawionych ulicach Sudanu. Gdyby moje uszy były tylko w stanie znieść takie natężenie wysokich tonów i czerpać z owych przyjemność.

Wracaliśmy wtedy po koncercie z Akademii Muzycznej. Na rynku dopadła nas dziewczyna. „Wpadajcie na imprezę-domówkę. Możecie wnieść po trzy piwa na głowę, przez całą noc z tym zaproszeniem piwo za piątkę i tańsze szoty”. Zareagowałem. „A czy tam jest głośno?”. Może mój słuch nie jest dostatecznie stępiony, ale momentami było cholernie głośno. Trudno wytrzymać zgiełk Hype Williams, metaliczną górę częstotliwości Cut Hands czy furczący bas 2652. Lokacje koncertów dobrze wykorzystały swoje akustyczne atrybuty. Oprócz dźwięku, docenić należy wizualizacje.

Robin Fox zaprezentował najbardziej radykalną synergię dźwięku z obrazem. W pogrążonej w ciemnościach sali zabił mnie potężnym laserem zsynchronizowanym z elektronicznymi tonami, trzaskami, glitchami. Awarie sieci przesyłowych w exmatrixowej rzeczywistości, ostateczny krach systemu dwójkowego. Apetytów na audiowizualną ucztę narobił Steve Goodman (Kode9), wraz z MFO. Podczas spotkania w Bunkrze Sztuki zarzekał się, że oglądał „La Jetée” setki razy. Historia na nowo, ciężar narracji, inny punkt widzenia. Rzeczywistość okazała się bardziej bolesna. O ile manipulacje szefa Hyperdubu były co najmniej poprawne, a MFO spreparował bardzo ładne kadry, to sam scenariusz przypomniał mi poziom artystycznych licealnych występków.

Z takiego zarzutu zwolnieni są Jigoku, którzy przez cały tydzień prezentowali w Kinie Pod Baranami zaginione filmy klasy z bardzo odległą literą alfabetu. Obłędne „The Man Who Saved The World” nie bez przyczyny zostało nazwane tureckimi gwiezdnymi wojnami. Oczywiście, lepsze od oryginału. W zdecydowanie spokojniejszym tempie toczył się „The Earth Dies Screaming”, o inwazji robotów-obcych na angielskie miasteczko. Tempo poruszania się zabójczych maszyn i repertuar krwawych ich umiejętności był tak szeroki, że trzeba było być kompletnym idiotą, żeby dać się złapać. Tych nie brakowało. Czy Amerykanin i młody małżonek ciężarnej kobiety, znajdą nadajnik sterujący posłańcami zagłady? Pewnie przydałaby się im pomoc Mohammeda/Washingtona z „The Atlantis Interceptors” (sprawdźcie piosenkę tytułową), który ciągle zaskakiwał bojowników Atlantydy swoim zagraniem firmowym: to że w was nie celuję, nie znaczy że w was nie trafię. „The Final Program”? Tworzenie bytu doskonałego. Amen.

Trochę zawiodłem na instalacjach ulokowanych w dzielnicy Zabłocie. Wrażenie mogła robić rezonująca muzyczna rzeźba. Pogrążone w ciemnościach pomieszczenia ponoć niebezpieczne czerwone pręty („Concord”). Gdyby tylko nie rozpraszająca hałasująca winda. Dźwięki stworzone dla ludzi z implantami słuchowymi („Studies For The Bionic Ear”) okazały się zaskakująco przystępne. Trzy wiekowe telewizory ustawione na planie trójkąta („Reflectograph/Mystic Vertex”) wzbudzały dziwny niepokój.

Niestety, nie mogę nic powiedzieć na temat inauguracji Unsoundu, jak i o imprezie w rytmie techno, z podobno rewelacyjnym Model 500. Po spełnieniu obywatelskiego przywileju wyborczego nie dotarłem na czas do Krakowa, a w piątkową noc dopadło mnie psychofizyczne znużenie i nie stawiłem się w Łaźni Nowej. Byłem tam dzień później. Nie należę do znawców i fanów śledzących na bieżąco scenę muzyki basowej, jednak z każdą chwilą nakręcający się 2562 i pięknie brzmiące Sepalcure, kupili moją atencję, oraz stawy skokowe. Zawiodłem się na występie Andy’ego Stotta, który tylko chwilami przypominał, że ma talent na miarę tegorocznych wydawnictw. Z pozostałych ruchowe akceleratorów i wyzwalaczy dobrze wspominam Kangding Ray, a także LA Vampires, które ,wymiotło w sobotnie popołudnie, czymś w rodzaju neopsychodelicznego house’u. Amanda Brown śpiewała na stole, w środku roztańczonej publiczności, nawet chyba by eksplodowała, gdyby tej energii nie wyemitowała. Tej mocy po części zabrakło Laurel Halo. Szkolne cztery na szynach. Ciągle nie mogę przekonać się do psychodelii w formule Not Not Fun – Maria Minerva bądź Sun Araw zabrzmieli zaledwie, tylko i aż, satysfakcjonująco.

Po występie Sepalcure, podeszła do mnie dziewczyna i spytała: „Mówisz po polsku? Czy masz do sprzedania jakieś narkotyki?”. Zadziwiające jest usłyszeć takie pytanie na koncercie w królewskim mieście. Oczywiście mam na myśli jego pierwszą część. Był taki moment przed Andym Stottem, kiedy w moim bezpośrednim otoczeniu słyszałem pięć różnych języków. Żaden z nich nie był ojczystym.

Tak eklektyczną muzykę jak unsoundową publiczność, zaprezentował gitarzysta Emeralds – Mark McGuire. Pokazał, że posiada niesamowite ucho do tworzenia niebywale złożonych harmonii, upychania mikromelodii, przy okazji pozwalając sobie na dużo gitarowego ekspresjonizmu. Zapętlając swoje partie, lawirował wprawnie między ambientem, piosenką, improwizacją, hałasem i nastrojem. Równie dobrze zaprezentował się duet Natural Snow Buildings. Wciągnęli mnie w swoją opowieść w wersji slowmotion, przy płynących drone’ach i uduchowionych psychofolkowych impresjach. Nabijali się z mojej percepcji, łapałem się na co najmniej kilkunastosekundowych mentalnych zawieszeniach. W jeszcze poważniejsze igraszki z umysłem wdał się Leyland Kirby (The Caretaker). Swój występ rozpoczął od odpalenia Motörhead i tarzania się przed ekranem Kina Kijów, a zakończył playbackiem „Can You Feel The Love Tonight” Eltona Johna. Żałuję, że nie dotarłem na Q&A z Leylandem, który miał „analizować temat pamięci i przemieszczania się w czasie” – dokładnie tego, czym była esencja jego występu: skrajnie wyniszczającą autodestukcyjną podróżą wstecz, w oparach whisky, zawiedzionych nadziei i niespełnionych obietnic. W sferze wizualnej, oglądaliśmy nałożonych na siebie kilka filmów, pochodzących z przeszłości Leylanda, przemieszanych z tymi niewiadomego pochodzenia. Dźwiękowo, nie miało to nic wspólnego z klasycyzującymi ballroomami, a było potężną dawką noise’u z przebijającymi się migawkami melodii, by później dryfować przez sample z coraz bardziej odległej przeszłości.

Zakończymy tradycyjnie – ostatnimi chwilami festiwalu. W niedzielny, mroźny, bezchmurny wieczór w synagodze Tempel zagrał Jacaszek. Byliśmy świadkami prapremiery płyty „Glimmer”, która już niedługo ukaże się nakładem Ghostly International i nie ukrywam, że oczekuję jej z ogromną niecierpliwością. Klarnet i klawesyn. Rockefellerowska paleta cyfrowych manipulacji. Artyści tworzyli. Poszlaki magii.

Sam finał należał do partytur Henryka Mikołaja Góreckiego w wykonaniu Sinfonietty Cracovii i Arvo Pärta ze współudziałem A Winged Victory For The Sullen. Przy ostatnich czterech oszczędnych ambientowo-klasycyzujących utworach autorstwa, Dustina O’Hallorana i Adama Wiltzie, mój Unsound dobiegł końca. Nie chciałem już psuć sobie błogiego, uduchowionego nastroju densflorami na Machinedrum podczas imprezy w Pauzie.

W tramwaju numer 20 wyjąłem książeczkę festiwalową, gęsto zamalowaną krzyżykami, oznaczeniami i bazgrołami. Co zostało nietknięte, o czym jeszcze nie powiedziałem? O cyklu Eastern Bridges w Klubie Re, podczas to którego prezentowano muzykę ze środkowo-wschodniej Europy, o niezapowiedzianych występach duetu Black Taxi w Manggha czy kościele Piotra i Pawła, o pocztówkach dźwiękowych i czymś tam pewnie jeszcze.

Przejeżdżam przez Plac Inwalidów. Czy festiwal spełnił pokładane oczekiwania i nadzieje? Generalnie: tak. Biorąc pod rozwagę jednowątkowość kalendarza i ryzyko z tym związane – uniemożliwienie ucieczki do drugiego namiotu albo leżakowania na scenie Grolscha; Unsound wykazał się trafnym doborem artystów. Nie wszystkie projekty spełniły pokładane w nich nadzieje, ale przy tak dużej niepewności w lineupie – to zrozumiałe. Organizacyjne sprawy można podsumować słowem „porządne”. Nie ma cienia ryzyka w stwierdzeniu, że jest to czołówka festiwali odbywających się w Polsce.

Mijam Biprostal. Lecą pytania z rękawa. Co z tematem przewodnim festiwalu? Czy doznałem szoku przyszłości? Czy muzycy młodsi stażem górowali nad starymi wyjadaczami? Tegoroczny festiwal zaprzeczył tendencjom, które ostatnio obserwowałem na OFF-ie, iż artyści, którzy rozpoczynali kariery, co najmniej dwie dekady temu, wypadali generalnie bladziej, niż młodsi koledzy. Nie popadałbym w jednoznaczne werdykty, o wielkiej przepaści jakościowej jaką dzieliły doświadczonych od nowicjuszy. Moim zdaniem występy Jacaszka, LXMP czy Leylanda Kirby’ego dorównały koncertom Mortona, Chrisa & Cosey, czy Johna Foxxa. Brak dziejowości, przełomowości zarezerwowanej nielicznym, rekompensują eklektyzmem, wyczuciem w poruszaniu się na przecięciu wielu stylistyk. Myślę, że możemy patrzeć optymistycznie w przyszłość. W niej za chwilę przesiądę się do ósemki. Jeszcze kilka przystanków. Wyczuwalny puls przedmieścia.

Sebastian Niemczyk (22 października 2011)

Dodaj komentarz

Komentarz:
Weryfikacja*:
 
captcha
 
Gość: bo ja wiem
[24 października 2011]
drugi złośliwiec: może ta młodzież to muzyką tak się naćpała.
Gość: trzeci złośliwiec
[23 października 2011]
nie cierpię metafor!
Gość: drugi złośliwiec
[23 października 2011]
Momenty tego tekstu sugerują, że autor nie zna części wykonawców stąd niezamierzone momenty komiczne. Kawałek Deaf Center na koniec koncertu to "Time spent"-polecam. Zgodzić muszę się z tym, że festiwal doskonały. Dużo dobrych setów w Łaźni. Niestety dużo też naćpanej młodzieży, która momentami irytowała, ale to niestety standard.
nieseba
[22 października 2011]
oczywiście, Henryk Mikołaj Górecki.
Gość: złośliwiec
[22 października 2011]
mikołaj górecki to syn henryka mikołaja. wykonywany był oczywiście henryk mikołaj, konkretnie trzy utwory w dawnym stylu.
also, żeby słyszeć \"złożone harmonie\" u marka mcguire trzeba mieć jakąś wadę słuchu, dzwonienie, szumy, choć możliwe, że autor nie wie czym jest harmonia. w tej sytuacji polecam a) zaopatrzyć się w podręcznik lub b) nie używać w recenzjach teoretycznych terminów, które mają bardzo konkretne znaczenie, nie metaforyczne. pozdro :*

Polecamy

statystyka

Przeczytaj także