Grafika: © Paweł Smardzewski

Dziękuję A., O. i K. za pomoc w powstaniu tego tekstu.

Nie pracowałem nigdy w biurze, nie oglądałem „The Office”, open space jest mi obcy; spędziłem dwa tygodnie szkoląc się do telefonicznej egzekucji długów i utwierdziło mnie to w przekonaniu, że muszę zrobić wszystko, żeby w open spasie nie skończyć. Jedyne biuro, w którym spędziłem więcej czasu, znajdowało się w pałacu opatów lubiąskich w Legnicy, nie miało zbyt wiele wspólnego z potocznym wyobrażeniem biura, albowiem mieściło w sobie dział edukacji muzeum, w którym wtedy pracowałem.

Teraz też pracuję w czymś na kształt działu edukacji w jednej z największych firm w okolicach Wrocławia, a edukacja ma to do siebie, że trwa cały czas, więc pracuję również w weekendy. Inspiracją dla powstania tegoż tekstu był moment, kiedy razem z ziomkiem poszliśmy do budynku biurowego firmy, żeby odnieść kluczyki do służbowego samochodu naszemu koledze, który miał ich używać nazajutrz. Była to niedziela, więc służbowy parking był pusty, gdzieniegdzie tylko kilka wron leniwie dłubało w ziemi. Ochroniarz pełniący służbę w budynku biurowym zignorował nasze przywitanie, możliwe, że drzemał. Winda powoli powiozła nas na trzecie piętro, w międzyczasie rozmawialiśmy o sensowności pracy w weekendy.

Drzwi się otworzyły i wyszliśmy na korytarz, skąd mieliśmy doskonały widok na wewnętrzny dziedziniec – podłoga zbita z desek, pomiędzy nimi niewielkie przerwy, wszystko utrzymane w jasnych tonach; niewielkie drzewo nieznanego mi gatunku wyrastające z doniczki, granitowego koloru ławka przypominająca głaz; karesansui zaprzęgnięte w tryby współczesnego kapitalizmu. Skierowaliśmy się w stronę open space’a i tam uderzyła mnie pustka. Pomyślałem banalnie, że tak wyglądałaby Ziemia, gdyby wszyscy ludzie zniknęli, równie banalnie stwierdziłem, że gdyby zniknęli wszyscy pracownicy marketingu, życie stałoby się łatwiejsze i lepsze. Byłem pod wrażeniem ciszy; byłem pod wrażeniem skrawków cudzych żyć, które znalazłem na biurkach – tu zdjęcie córki, tu bilety na mecz, tutaj odręczna notatka, że trzeba umówić spotkanie z kimś. Uderzyła mnie obudowana dwuosobowa kanapa ze stołem pośrodku, wszystko wytłumione z trzech stron; wyglądało to dosłownie jak wielkie filcowe jajo, w którym wykluwają się (hehe) największe pomysły. Uderzyły mnie dwa malutkie pokoiki, całe przeszklone, w środku stolik i krzesło; podobnież to w nich ustala się szczegóły. Uderzył mnie spokój, a na trzecim piętrze mojej firmy gości on rzadko, bo to na górze podejmowane są najważniejsze decyzje, więc hałas, chaos i pośpiech wpisane są w atmosferę, zresztą – kto pracuje w korposku, ten wie. Napisałem do kolegi, który na trzecim piętrze pracuje, z pytaniem – jak się czujesz w p u s t y m biurze? Napisałem też do dwóch koleżanek, żeby podzieliły się impresjami; wszystkie trzy pozwolę sobie streścić w następnych akapitach.

K. napisał mi, cytuję, już droga do biura, kiedy jest ono zamknięte, budzi pewien niepokój. Mimo że wiem, że nie spotkam tam nikogo, ciągle jestem czujny, przygotowany, żeby powiedzieć dzień dobry, włączyć uśmiech nr 2 i zapytać, czy dostał ode mnie mejla, ale oczywiście nikogo nie spotykam. Główne drzwi są w weekend zamknięte, trzeba korzystać z bocznych koło magazynu, co delikatnie mówi mi, że jestem tutaj nieproszonym gościem. W swojej impresji pisał też o dużej roli światła – o tym jak przechodził przez pusty korytarz, a przed nim rozświetlały się jarzeniówki lub gdy wchodził na piętro, które wcześniej skąpane w ciemności, nagle wypełniło się blaskiem. Nie mogąc określić zapachu w kuchni, napisał może tak pachnie kuchnia, kiedy nie siedzi tam gromadka plotkujących księgowych. Pisał, że zaglądał przez przeszklone korytarze na inne piętra, ale nie znalazł nikogo, bo w końcu był sam; pisał, że brak hałasu i niedokręcona żarówka tak bardzo go zajęły, że nie był w stanie normalnie pracować. Często wspominał o atmosferze niepokoju; niby wiedział, że jest sam, ale jednak czuł, że cały czas ktoś go obserwuje. Zakończył zdaniem puste biuro powinno pozostać puste.

A. napisała mi, że w pustym biurze czuć zew przygody, bo w końcu może robić wszystkie rzeczy, które normalnie zabronione są przez regulaminy i schematy – można chodzić boso, można głośno słuchać muzyki, można wychodzić na balkon na fajkę, zamiast schodzić na dół. Zwracała też uwagę, że puste biuro daje jej większy komfort pracy, bo w końcu nie ma hałasu, przełożonych, spotkań, itp. Napisała też, cytuję: to trochę syndrom sztokholmski – z jednej strony słabo, że musisz pracować w weekend albo po godzinach, ale z drugiej w końcu możesz pracować jak chcesz. A. w przeciwieństwie do K. stwierdziła, że puste biuro daje jej większe poczucie bezpieczeństwa.

O. odpisała, że gdy siedziała sama w biurze, miała wrażenie, że za chwilę ktoś wpadnie i wszystko zniszczy, a poza tym robiła rzeczy, których normalnie robić nie mogła. Podobnie jak ja, sprawdzała co inni ludzie mają na biurkach, czasami komuś podrzuciła wydrukowane zdjęcie Aragorna, generalnie czuła się swobodnie, ale z pewną dozą niepokoju; jak zauważyła samo puste biuro jest dziwne, bo niby dobrze znasz pomieszczenia, ale nie jest tak jakbyś siedział w domu sam i luzik.

Gdy byłem wtedy w pustym biurze, pomyślałem o nie-miejscach, koncepcji zaproponowanej przez francuskiego antropologa kulturowego Marca Augé. Nie-miejsca są odwrotnością miejsca przez brak powiązania emocjonalnego korzystających z niego ludzi z nim. Jako przykłady nie-miejsc standardowo podaje się centra handlowe, lotniska, dworce, stacje benzynowe. Czy siedziby korporacji i budynki biurowe mogą być nie-miejscami? Nie mam pojęcia, ale nie ukrywam, że właśnie o nich pomyślałem wtedy, w niedzielę, w pustym biurze, w którym poza nami była tylko niedokręcona żarówka i szumiące klimatyzatory.

Zastanowiłem się też wtedy, jaką muzykę grałbym w całkowicie pustym biurze, bez ani jednego pracownika; jaką muzykę grałbym wyłączonym komputerom, drukarkom, automatom do kawy? Poniżej moja subiektywna propozycja albumów, które zagrałbym na pewno.