Stare, dobre i polskie vol. 1: Wrak

Zdjęcie Stare, dobre i polskie vol. 1: Wrak

Polska muzyka rozrywkowa rzadko w swojej historii bywała tak podzielona, jak u progu lat osiemdziesiątych. Podczas gdy na zachodzie Europy sprawy na listach przebojów przejmowali w swoje ręce ex-punkowcy, chętnie zapoznając swoich dawnych fanów z brzmieniam z pogranicza funku i soulu, u nas o ucho słuchacza w tej kategorii rywalizowali głównie weterani lat siedemdziesiątych – wytrawni jazzmani, zaprawieni w bojach specjaliści od „Polish funku” czy wreszcie trwające na scenie gwiazdy ery Edwarda Gierka. Linia podziału między twórczością Ewy Bem (swingujący pop z singli w rodzaju „Moje serce to jest muzyk” czy „Wyszłam za mąż, zaraz wracam”) czy formacji Dwa Plus Jeden (rozwijającej swoją post-hipisowską formułę w kierunku disco inspirowanego przebojami Abby, a następnie – już w latach osiemdziesiątych – całkiem mrocznego synth-popu), a przedstawicielami względnie mainstreamowego skrzydła polskiego rocka (weźmy tu za przykład choćby Bajm czy Lombard) zarysowywała się grubo i wyraźnie. Przypadki flirtu prog-rockowych weteranów z Budki Suflera z sezonowymi idolkami w rodzaju Izabeli Trojanowskiej i tak owocowały „polską odpowiedzią na Blondie” – chłodnym, kanciastym, gitarowym new wave; Altered Images raczej niż producenckim new popem.

Stan ten podsyłała naturalnie skomplikowana sytuacja polityczna kraju. Kiedy kilka miesięcy po wprowadzeniu stanu wojennego rozpoczęto emisję Listy Przebojów Programu Trzeciego, nowy polski rock zdominował ją w tempie błyskawicznym. Epatujące mrokiem, metalowe ballady TSA, nerwowy, amfetaminowy power-pop Maanamu czy classic-rockowe protest songi Perfectu długimi miesiącami okupowały czołówkę zestawienia. Czas ewidentnie nie sprzyjał optymizmowi, nie inspirował dowcipnych tekstów, a surowe, szorstkie gitary i wolne tempa wypierały multiinstrumentalne aranże i parkietowe groove’y. Nawet Kombi – jedyna polska grupa w kreatywny sposób odnosząca się do osiągnięć soft-rocka i funku na swoim zjawiskowym debiucie z 1980 roku – podryfowała w stronę introspektywnych kompozycji a la „Królowie życia”. Polska estrada podzieliła się na „autorskie”, „zaangażowane”, rockowe zespoły i piosenkarzy obskakujących reżimowe festiwale z muzyką „lekką, łatwą i przyjemną”, niezależnie od jej dobrego – Banaszak z retro-kabaretowym „Ja dla pana czasu nie mam” – bądź gorszego – Rosiewicz z jarmarcznym „Najwięcej witaminy” – poziomu, rzadko traktowaną poważnie. Zawiązanie porozumienia programowego między tymi dwoma nurtami wydawało się zadaniem karkołomnym. Historia polskiej muzyki rozrywkowej skrywa jednak tajemnice, których odkrycie przysparza tyleż frajdy, co obciachu kronikarzom rodzimej fonografii, omijającym perły na rzecz opowiadania w kółko tej samej bajki (nie żeby nie do końca prawdziwej) o dziejowych osiągnięciach Hołdysa czy Lipki. Poznajcie bohaterów tej opowieści, sensacyjną grupę Wrak.

Za tą założoną na środkowym Pomorzu formacją stoi przede wszystkim osoba Marka Kowalczyka – utalentowanego wokalisty, klawiszowca, kompozytora i aranżera, który w 1981 roku przybył z rodzinnego Koszalina do pobliskiego, rywalizującego z nim Słupska, w celu rozpoczęcia studiów na tamtejszej Wyższej Szkole Pedagogicznej. Jako uczeń szkoły muzycznej w klasie fortepianu, Kowalczyk fascynował się całą gamą współczesnej muzyki rozrywkowej. Punktem wyjścia, jak dla wielu rówieśników, był hard- i prog-rock – młody muzyk szczególnie upodobał sobie Led Zeppelin i Budgie. Szybko jednak rockowe schematy zaczęły nudzić Kowalczyka. Zbliżył się do popu – imponowała mu zwłaszcza bogata harmonicznie i aranżacyjnie ABBA. Przełom w gustach i początek bardzo niecodziennej fascynacji nastąpił u progu nowego dziesięciolecia, gdy wybrał się na pokaz filmu „Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band” z Peterem Framptonem i Bee Gees w rolach głównych. Tam też po raz piewszy usłyszał grupę Earth, Wind & Fire (wykonawców utworu „Got To Get You Into My Life”), która była początkiem oczarowania dynamiką i ekspresją tego rodzaju brzmienia. Jako równie wpływowe pozycje z tego okresu Kowalczyk wymienia „The Dude” Quincy’ego Jonesa, „Off The Wall” Michaela Jacksona, „Light Up The Night” The Brothers Johnson „Give Me The Night” George’a Bensona, „Brother To Brother” Gino Vannelliego, wreszcie – co zupełnie nie dziwi – albumy największych bodaj asów disco/funky, grupy Chic.

Wrak powstał w roku 1981, kiedy Kowalczyk zaprosił do wspólnego grania dwóch kolegów, gitarzystę Jacka Czernickiego i perkusistę Tomasza Karbowiaka. Skład uzupełnili drugi gitarzysta Grzegorz Dębniak i basista Edmund Wrycz-Rekowski. Towarzysząca grupie sekcja dęta miała line-up tyleż szeroki, co ruchliwy – zarówno ze względu na dynamiczne losy życiowe poszczególnych członków, jak i wymagające aranżacje saksofonów i trąbek. Te ostatnie okazują się charakterystycznym znakiem zespołu od pierwszych taktów jego debiutanckiego „przeboju”. Nagranie „Małolat”, zarejestrowane wraz z dwoma innymi utworami w studiu Polskiego Radia Gdańsk w 1982 roku, wita karnawałowymi motywami dęciaków, co wsparte funkującym basem daje efekt polskiego Earth, Wind & Fire (skład sekcji dętej wówczas to m.in.: Witek Poprawski, Jacek Mazurkiewicz, Krzysztof Słobodzian oraz Marek Gawkowski). Nieopisywalnie chwytliwy refren: Mam pięć lat i bawić się chcę / Ty też masz pięć, więc baw ze mną się, w mig zaraża słonecznym optymizmem – nie dziwi więc zupełnie, że to właśnie ta piosenka okazała się przepustką Wraku do umiarkowanej popularności latem 1983 roku, kiedy zespół wziął udział w festiwalu Opolu i często gościł w „Lecie z radiem”.

Posłuchaj nagrań Wraku udostępnionych na stronie Słupskiego Ośrodka Kultury

To, co może w „Małolacie” konfundować, to niewątpliwie tekst, próbujący uchwycić moment euforii związanej z pierwszym zauroczeniem. Mocno infantylne frazy rzucają się w uszy, zwłaszcza gdy przypomnieć sobie o poetyce polskiego rocka tego czasu, powiewających sztandarach „Białej flagi” i antysystemowych dwuznacznościach „Chcemy być sobą”. Rodzi to pytanie o status młodego przecież, studenckiego zespołu na ówczesnej scenie. Marek Kowalczyk wyjaśnia: „Ucieczką od problemów dnia codziennego było dla nas tworzenie muzyki. Szara rzeczywistość stawała się przez to mniej uciążliwa. Była to ucieczka w inny świat, świat emocji twórczych. Nie myśleliśmy wówczas w kategoriach politycznych. Gatunek muzyczny, który uprawialiśmy, był z natury pogodny, teksty odgrywały w nim mniejszą wagę. O ile wiem, teksty utworów Kool & The Gang były również nieskomplikowane”. Wydaje się, że taką też miarę wypada przykładać do pozostałych liryków Wraku – czasem żartobliwych, innym razem lekko niepokojących, zawsze jednak stosunkowo mało wyrazistych. Istotniejszą wartością jest sam głos Kowalczyka, posiadającego niezwykle przyjemną barwę, melodyjny sposób frazowania i lekko sentymentalną manierę. W efekcie wokalista Wraku przypomina nieco mniej zdziadziałą wersję Donalda Fagena ze Steely Dan.

Pozostałe dwa utwory zespołu zarejestrowane w 1982 roku są również warte odnotowania. „Wspomnienie” czaruje nieobecnym w innych kompozycjach Wraku klimatem retro – to coś na kształt amerykańskiej soft-rockowej ballady w stylu niektórych nagrań wspomnianego Steely Dan, wczesnego Zbigniewa Wodeckiego czy „Leniwych snów” z debiutu Kombi. Zarazem „Wspomnieniu” najbliżej do tradycyjnie rozumianej „polskiej piosenki” – tej zwyciężającej na festiwalach w Opolu, stanowiącej fundament „Koncertów życzeń” w telewizyjnej Jedynce, bliskiej sercom starszego pokolenia słuchaczy. Z kolei „Satysfakcja” – pomińmy tekstowy żart – to żywy funk, odsyłający w okolice Steviego Wondera. Melodyjny refren znów dowodzi niecodziennej muzykalności zespołu – doprawdy, ktokolwiek potrafił w równie światły sposób napisać, zaaranżować i wykonać tę muzykę, zasługuje na ogromny szacunek. A taki jest właśnie funk Wraku z tego okresu: mocno upopowiony, lekki, pozbawiony zaściankowości i koślawości znamiennej dla białych chcących grać jak czarni.

Gorące lato 1983 roku wysoko zawiesiło poprzeczkę kolejnym próbom słupskiej formacji. Lecz to dopiero kolejne sesje nagraniowe objawiły prawdziwy talent zespołu Kowalczyka. Próby Wraku datowane na 1984 rok są wielokrotnie dojrzalsze, bardziej świadome, a przede wszystkim aktualniejsze. Nowopopowy boom tego okresu znajduje swoje natychmiastowe odzwierciedlenie w dwóch utworach, które grupa rejestruje w szczecińskim studiu Polskiego Radia. „Ty a obok ja” może zaciągać dług u sekcji rytmicznej Kool & The Gang, ale jego melodia pobrzmiewa stricte nowofalowym, eleganckim popem. Tym samym Wrak okazuje się pierwszym polskim wykonawcą dokonującym fuzji czarnej, tanecznej dynamiki z białą, chłodną i „intelektualną” wrażliwością – połączenia jakże charakterystycznego dla największych gwiazd światowego popu tego okresu, by wspomnieć Wham! czy Culture Club. Szczytowym momentem „Ty a obok ja” musi być rzadki w utworach słupskiej grupy mostek rozpoczynający się na 2:20: Patrzymy sobie w oczy / Przebudzeni w środku nocy / Ty a obok ja, godny najlepszych rozwiązań na późniejszych (sic!) płytach Papa Dance albo „Byłaś serca biciem” Andrzej Zauchy z końca (sic! tym bardziej) dekady.

Najwspanialsze zdarza się jednak dopiero w utworze zatytułowanym „Daleki świat”. Wszystko zaczyna wirować już na samym początku, gdy zespół częstuje nas serią czterech wznoszących się akordów i wchodzi we właściwy utwór. A jest to piosenka należąca do ścisłego grona najlepszych kompozycji, jakie popełniono w tym kraju – rodzaj niezwykle zawiłego harmonicznie i jednocześnie absurdalnie chwytliwego sophisti-popu, który równie dobrze mógłby wyjść spod ręki Prefab Sprout, notabene debiutujących w tym samym roku (sic!). Tyle, że Paddy McAloon nigdy nie pisał rzeczy równie optymistycznych, rozpromienionych dobrą energią, co tutaj Marek Kowalczyk. Ile tu smaczków! Jak choćby refren – do połowy zaśpiewany przez frontmana Wraku, a dokończony przez niezidentyfikowaną dziewczynę, która robi to ujmująco wstydliwie, najzwyczajniej na świecie, jak gdyby była zawołaną na chwilę kelnerką z bufetu w studiu Polskiego Radia, a nie regularną wokalistką. Komiczny okrzyk Ooo! Na brzeg! w drugiej zwrotce. Wreszcie te pozornie pasujące jak pięść do oka solówki gitarowe a la wczesne Steely Dan.

Słaba jakość, w jakiej przetrwało to oraz inne nagrania Wraku, nadają im paradoksalnie niecodziennego klimatu. Dziś pan Marek może narzekać na ubogie wyposażenie studia nagraniowego w Szczecinie („O ile w zachodnich studiach korzystano już wówczas z techniki komputerowej, my nadrabialiśmy manualną techniką własnych mięśni. Studio szczecińskie, w którym nas goszczono, takich urządzeń nie posiadało. Przynajmniej sekcji rytmicznej przydałoby się wówczas wspomaganie techniką cyfrową”), ale być może właśnie dzięki temu „Daleki świat” ma pewien „surowy” sznyt, podkreślany tylko przez szumy i trzaski starej taśmy. Jeśli nie zważać na pozorną niedorzeczność tego porównania, to zwrotki tego właśnie utworu nie leżą wcale daleko od... Ariela Pinka i jego „Beverly Kills” z wydanej w tym roku płyty. Nic dziwnego, skoro muzykę Wraku inspirowała wówczas absolutna ekstraklasa popu. Kowalczyk ujawnia, że wpływ na niego mieli Donald Fagen czy Prince, nie stronił też od obecnych na listach przebojów brzmień spod znaku ABC. Nie da się ukryć, że trudno o lepsze wpływy, jeśli chce się tworzyć wyrafinowane harmonicznie, aranżacyjnie i songwritersko, a zarazem nowoczesne piosenki.

Czemu zatem dysponując takim talentem i potencjałem Wrak wkrótce po premierze dwóch opisanych powyżej utworów zawiesił działalność? Marek Kowalczyk wyjaśnia: „Nie byliśmy grupą zawodową, uzależnioną finansowo od siebie. Była to w głównej mierze formacja studencka, czego następstwem był stopniowy rozpad zespołu. Po zmianie perkusisty z Danielem Olewnikiem zrealizowaliśmy jeszcze nagranie dwóch utworów w studio szczecińskim. Wkrótce jeden z kolegów musiał „odsłużyć” w jednostce wojskowej, inny znalazł po skończeniu studiów stałe zatrudnienie. Ja również skończyłem studia, związałem się z innymi muzykami, podjąłem stałą pracę i tak się ten „epizod” zakończył. Ostatni występ zespołu odbył się, o ile sobie przypominam, w Słupsku w roku 1985”.

Na przestrzeni czterech lat działalności zespołowi udało się zarejestrować dziewięć nagrań, z czego pięć zostało udostępnionych na stronie Słupskiego Ośrodka Kultury. Pozostaje jednak ogromny żal, że Wrakowi nigdy nie udało się nagrać i wydać choćby pełnoprawnego singla, nie mówiąc już o albumie. Jak ocenia z perpektywy czasu lider zespołu, miało to podłoże organizacyjne. „Głównym powodem był brak agencji lub managera, który pokierowałby sprawami promocyjnymi zespołu. Realizacja nagrań i prezentacja ich na antenie ogólnopolskiej była efektem naszych starań lub ludzi z nami sympatyzujących. My zajmowaliśmy się jedynie tworzeniem i graniem muzyki, a tak jak i dzisiaj konieczny był wówczas promotor efektów naszej pracy”.

Wobec powyższego działalność Wraku pozostaje jedynie zapomnianym epizodem – bo w ciągu minionych dwudziestu pięciu lat nikt nie kwapił się, by o zespole przypomnieć. Bez względu bowiem na preferencje stylistyczne, twórczość Marka Kowalczyka i jego kolegów pozostaje swego rodzaju unikatem – poprzez kontekst, estetykę i chronologię. A co, jeśli takich Wraków są dziesiątki? Historia polskiej muzyki rozrywkowej wydaje się wciąż zupełnie nieodkryta. Niech więc ta oto prezentacja sylwetki będzie dobrym wstępem do opowiedzenia o paru jeszcze osobliwych zjawiskach. Cdn.

Kuba Ambrożewski (1 października 2010)

Dodaj komentarz

Komentarz:
Weryfikacja*:
 
captcha
 
Wybierz stronę: 1 2
Gość: holub
[4 października 2018]
Mnie się "Ty, a obok ja" kojarzy przede wszystkim z "This Is Your Time" zespołu Change (1983).
Natomiast co do "Małolata", to dziwię się, że został tu opisany jako pierwszy przebój zespołu, skoro według Słupskiego Archiwum Cyfrowego powstał w 1984 r. - zresztą ma już bardzo odczuwalne instrumenty klawiszowe, typowo właśnie dla drugiej sesji.
Gość: kuba a
[16 marca 2018]
Chyba po prostu zmieniła się ścieżka dostępu do strony: http://www.sok.slupsk.pl/index.php/sam/W/62-wrak/songs
Gość: Ujek
[16 marca 2018]
Link do strony SOK jest obecnie nieaktualny,ale na szczęście kilka lat temu utwory zespołu ściągnąłem sobie. Ktoś wie dlaczego nie można tam wejść? Pamiętam ich utwory z 1984 roku lansowane przez Jedynkę i Trójkę.
Gość: Heniek z Koszalina / 2017 /
[5 sierpnia 2017]
mamy rok 2017 a ja dopiero poznaję i słucham nagrań WRAK !
przyznam się że nagrania mi się podobają !

słucham też nagrań solo nagranych przez Marka Kowalczyka , najbardziej podobają mi się nagrania pochodzące z sesji w 1992 roku !
a od takich nagrań jak ; SUNDAY MORNING TRAIN / TALK ABOUT 80 th można się uzależnić !!!

polecam wszystkim nagrania WRAK i solowe Marka Kowalczyka !
Gość: zlepek
[27 czerwca 2012]
Może to daleko idące skojarzenie, ale "Wody Smak" jak dla mnie momentami antycypuje trochę chillwave, coś może a la Washed Out z epek? chociażby sam początek do 0:09.
Gość: lenny
[24 marca 2012]
Kawalki zespolu Wrak przerastaly o klase poczynania pozostalych. To bylo polskie skrzyzowanie EWF i Imagination. Mam do dzis cztery hity tej grupy i nie moge zrozumiec dlaczego nikt o nich nie pamieta.
Gość: ktoś_tam_z_dawien_dawna
[8 grudnia 2011]
Witam,
a może by skrobnąć coś o zespole "Brak" zamiast przypominać zespół "Wrak"?
Dokładnie te same czasy a jakże inna twórczość ... nie będę ukrywać, że preferuję "Brak" nad "Wrakiem"!
Gość: Tadek
[26 stycznia 2011]
a co z Jackiem, co s tobą Jacku ? Pyta Tadek jesli pamietasz ?
kuba a
[13 października 2010]
Pan Marek umieścił dwa nagrania z sesji z 1985 roku (wnoszę, że ostatniego pobytu Wraku w studiu nagraniowym), "Wody smak" i "Moja natura". Są w tym samym linku, co poprzednie.
kuba a
[11 października 2010]
O Bikini czytałem niedawno, słuchając zespołu Nowomowa, też kumpli Republiki (choć według allmusicowej nomenklatury bardziej to "followers" niż "similar artists", a jeden z polskich blogów wygrzebujących takie rzeczy twierdzi wręcz, że obu kapelom nazwy wymyślił Ciechowski). W każdym razie spoko to brzmi.
Gość: ag
[11 października 2010]
o ! fajna rubryka ! osobiście chętnie poczytałbym o: 1. zespół Bikini - nigdy nie docenieni kumple Republiki ze sceny toruńskiej, którzy we wczesnych ejtisach masowo tworzyli rozwalające swą perfekcją, trzyakordowe indie hity, które niestety jednak nie zostały nigdy prawdziwymi hitami... (http://www.youtube.com/watch?v=Khv6sO3EvEo) 2. coś o tym zjawisku -> http://www.venco.com.pl/~gregland/w-matni/burdel/gsa.html no ale wszystko zależy od woli autora
Gość: zachwycony
[6 października 2010]
no i to jest dobra wiadomośc
Gość: JJ
[5 października 2010]
dobrze, bo wrak jest dobry
kuba a
[5 października 2010]
W tekście drobne uzupełnienia od pana Marka, na marginesie informacja, że być w może najbliższym czasie uda się udostępnić jakieś dodatkowe nagrania Wraku.
Gość: zachwycony
[4 października 2010]
byłoby super jakby pan Marek je udostępnił
iammacio
[4 października 2010]
panie Marku pan się nie boi!
kuba a
[3 października 2010]
Obawiam się, że póki co nie, ale może jak się zawiąże jakiś front poparcia, to pan Marek da się przekonać? :)
Gość: zachwycony wrakiem
[3 października 2010]
"Na przestrzeni czterech lat działalności zespołowi udało się zarejestrować dziewięć nagrań, z czego pięć zostało udostępnionych na stronie Słupskiego Ośrodka Kultury."

Można gdzieś znaleźć pozostałe 4 kawałki?
kuba a
[3 października 2010]
Nie bardzo rozumiem, z czym ta polemika. Chodzi o to, że używam terminów, które nie były obecne w nomenklaturze pierwszej połowy lat osiemdziesiątych? Natomiast różnica między klimatem "Leniwych snów" i "Królów życia" jest dla mnie akurat istotnym niuansem, ale nie wymagam żeby wszyscy odczytywali go identycznie. Chętniej od tych zaczepek (bo jak inaczej traktować ten przytyk dotyczący wieku) zapoznałbym się z Twoją opinią na temat muzyki Wraku i mówię to bez cienia złośliwości.

Pozdrawiam też czytelnika głosującego za "Deszczem w Cisnej", bo to jedna z moich ukochanym polskich piosenek w ostatnim okresie.
Gość: kow
[3 października 2010]
"1. Piotrek, północ NIE MIAŁA łatwiejszego dostępu do płyt. to mit! zwłaszcza Słupsk - zadupie zadupia. Chic i zwłaszcza EWF bardzo często lecieli w radiu. Prince był odrobinę znany przed Purple Rain - pamiętam plakat i notkę w Non Stopie.
Sgt Pepper z Bee Geesami był w słupskich w słupskich kinach ( a dokładnie w Polonii) na pewno przed 1980 rokiem"

no właśnie dlatego napisałem asekuracyjnie - "zapewne" i "minimalnie" - funkcjonuje taki mit. że miasta portowe i okolice były oknem na zachodnią popkulturę
Gość: Darek Dudziński
[3 października 2010]
1. Piotrek, północ NIE MIAŁA łatwiejszego dostępu do płyt. to mit! zwłaszcza Słupsk - zadupie zadupia. Chic i zwłaszcza EWF bardzo często lecieli w radiu. Prince był odrobinę znany przed Purple Rain - pamiętam plakat i notkę w Non Stopie.
Sgt Pepper z Bee Geesami był w słupskich kinach ( a dokładnie w Polonii) na pewno przed 1980 rokiem.
2. jak czytam takie rzeczy jak drugi akapit powyższego, to mi płetwy opadają. autor jest chyba z rocznika 1985, nieprawdaż? no więc: w I poł ejtisów nie było klasycznego rocka tylko rock, nie było amfetaminy ani power popu; TSA grało po prostu metal, a nie ballady; a przede wszystkim: humor był w tamtej muzyce wszechobecny (za wyjątkiem ballad TSA), był odreagowaniem oficjałek i Kołobrzegu. no i czym "Leniwe sny" różnią się od "Królów życia", to chyba nigdy się nie domyślę.
Gość: insidejoker
[3 października 2010]
heh Pawle :D Dla mnie "Złota Kolekcja" Krysi to jest mistrzostwo. Są tam kawałki - killery na miarę "Deszczu w Cisnej ,wczesno prince'owego "Tłukę odbicie w szkle" i wiele wiele innych wymiataczy , tylko czekać aż coś napisze !!!

Wczesny Szcześniak dla mnie też boss , no i nawet Varius Manx ma parę kawałków w pytę
Gość: kleschko
[3 października 2010]
czekam na kolejne odcinki
Gość: PS nzlg
[2 października 2010]
@insidejoker

ja nie kuba, ale za to chyba jestem największym redakcyjnym admiratorem Krysi. Jak zwykle z Polakami bywa, dorobek nierówny, ale highlighty mocne; jak ktoś ma dostęp do gramofonu to polecam http://rateyourmusic.com/release/album/krystyna_pronko/krystyna_pronko/
"Król pozorów" jest świetny, jakieś kompozycje Namysłowskiego i popularne ostatnio danowskie rytmy + jazzowa Joni Mitchell
Gość: 80s rocks
[2 października 2010]
daleki świat!!!!!
Wybierz stronę: 1 2

Polecamy

statystyka

Przeczytaj także